Ένα με τη σχολική καθημερινότητα φαίνεται πως έχει γίνει τα τελευταία χρόνια, ο σχολικός εκφοβισμός αλλά και οι καβγάδες, όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και διεθνώς, προκαλώντας σωρεία προβλημάτων σε παιδιά διαφόρων ηλικιών.
Αυτό προκύπτει τόσο από τις καταγγελίες που γίνονται κι από τη σημασία πλέον που δίνουν σε αυτό το φαινόμενο όλο και περισσότερες χώρες, όσο κι από στοιχεία διαφόρων ερευνών. Στοιχεία που κρούουν τον κώδωνα σε όλους για την εξεύρεση τρόπων αντιμετώπισης του εκφοβισμού, αλλά κυρίως για την πρόληψη. Το φαινόμενο αυτό δεν είναι μακριά από μας, κάθε άλλο μάλιστα και αυτό αποδεικνύεται από αρκετά στοιχεία. Ένα από αυτό είναι και τα ευρήματα έρευνας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), που διενεργήθηκε το 2021-2022 και στην οποία μετείχε για πρώτη φορά και η Κύπρος. Επίκεντρό της οι Συμπεριφορές Υγείας Παιδιών Σχολικής Ηλικίας με θεματική ενότητα τη βία μεταξύ συνομηλίκων και ο εκφοβισμός στην Ευρώπη, την Κεντρική Ασία και τον Καναδά.
Όπως προκύπτει από την εν λόγω έρευνα, την οποία διεκπεραιώνει το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, το 4,3% των μαθητών μας –κυρίως των ηλικιών 11, 13 και 15 ετών– έχει παραδεχθεί πως έχει προκαλέσει εκφοβισμό σε άλλα παιδιά στο σχολείο, ενώ το 7,8% δήλωσαν πως έχουν θυματοποιηθεί στο σχολείο, καθώς έγιναν δέκτες εκφοβισμού, τουλάχιστον δύο με τρεις φορές τον μήνα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που αφορούν την Κύπρο, τα αγόρια δηλώνουν υψηλότερο ποσοστό συμμετοχής σε εκφοβισμό σε σχέση με τα κορίτσια, κάτι φυσικά που παρατηρείται και στις άλλες χώρες. Σε σχέση με το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, παρατηρούνται διαφορές ανάμεσα στα παιδιά σε κάποιες χώρες (13 χώρες για τα αγόρια και 10 χώρες για τα κορίτσια), αλλά όχι στην Κύπρο. Στις περιπτώσεις αυτές, τα ποσοστά πρόκλησης εκφοβισμού είναι υψηλότερα για τα παιδιά από κατώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα.
Στην περίπτωση των παιδιών που έχουν δεχτεί μπούλινγκ καταγράφεται πως τόσο διεθνώς όσο και στην Κύπρο, δεν παρουσιάζεται διαφοροποίηση ως προς το φύλο. Για τα αγόρια στις περισσότερες χώρες (24 από τις 44) παρατηρείται μείωση των ποσοστών με την αύξηση της ηλικίας. Αυτό δεν ισχύει για την Κύπρο και κάποιες άλλες χώρες (π.χ. Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία) όπου τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται για τα αγόρια 13 χρονών. Ως προς το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο παρατηρούνται διαφορές σε κάποιες χώρες, με τα ποσοστά των παιδιών από τα κατώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα να είναι υψηλότερα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Κύπρο, το ποσοστό είναι υψηλότερο για τα κορίτσια από υψηλό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο (11%) σε σχέση με τα κορίτσια από χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο (7%).
Όσον αφορά στο ποσοστό των παιδιών διεθνώς που δήλωσαν ότι έχουν εκφοβίσει άλλα παιδιά στο σχολείο τους και μάλιστα πέραν της μίας φοράς σε έναν μήνα, αυτό αγγίζει το 6%. Και σε αυτή την περίπτωση τα αγόρια έχουν υψηλότερο ποσοστό συμμετοχής σε εκφοβισμό σε σύγκριση με τα κορίτσια.
Ως προς τη θυματοποίηση στο σχολείο, δηλαδή, τα παιδιά που έχουν πέσει θύματα μπούλινγκ στο σχολείο τους από άλλα παιδιά, διεθνώς το ποσοστό ανέρχεται στο 11%.
Μάστιγα ο διαδικτυακός εκφοβισμός
Μία άλλη, ιδιαίτερα επικίνδυνη μορφή του εκφοβισμού είναι ο διαδικτυακός. Γνωρίζοντας πλέον ότι σήμερα όλο και περισσότερα παιδιά σε όλο τον κόσμο περνάνε αρκετές ώρες της μέρας τους στο διαδίκτυο –και πολλές φορές ανεξέλεγκτα– η ανησυχία μεγαλώνει. Κάτι που προκύπτει και από τα στοιχεία της έρευνας.
Συγκεκριμένα:
>> Ως προς την πρόκληση διαδικτυακού εκφοβισμού, το ποσοστό των παιδιών διεθνώς που έχει εκφοβίσει διαδικτυακά άλλο παιδί τουλάχιστον μία με δύο φορές τους τελευταίους μήνες, ανέρχεται σε 12%. Το αντίστοιχο ποσοστό για την Κύπρο είναι 9,5%.
Όπως συμβαίνει και διεθνώς (14% των αγοριών και 9% των κοριτσιών), το ποσοστό και στην Κύπρο είναι υψηλότερο για τα αγόρια παρά για τα κορίτσια. Σε αρκετές χώρες, το ποσοστό είναι υψηλότερο για την ηλικιακή ομάδα των 13 χρόνων, ενώ στην Κύπρο είναι υψηλότερο για τα παιδιά 15 χρόνων.
Σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί πως, παρ’ όλο που διεθνώς δεν παρατηρείται συσχέτιση των ποσοστών με το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, στην Κύπρο τα ποσοστά είναι υψηλότερα για τα παιδιά από χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα.
>> Ως προς τη θυματοποίηση μέσω διαδικτύου, δηλαδή τα παιδιά που έχουν πέσει θύματα διαδικτυακού εκφοβισμού, το σχετικό ποσοστό παιδιών που έχουν υπάρξει θύμα τουλάχιστον μία με δύο φορές τους τελευταίους μήνες διεθνώς ανέρχεται σε 16% (15% των αγοριών και 16% των κοριτσιών). Το ποσοστό αυτό στην Κύπρο ανέρχεται στο 14,4%. Όπως προκύπτει από τη διεθνή έρευνα, σε αρκετές χώρες τα ποσοστά των κοριτσιών είναι υψηλότερα από αυτά των αγοριών, ενώ στην Κύπρο δεν παρατηρείται διαφορά ως προς το φύλο. Τέλος, τόσο διεθνώς όσο και στην Κύπρο, δεν παρατηρείται κάποια συσχέτιση με το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο.
Έφηβοι έτοιμοι για καβγά
Ως προς την εμπλοκή σε καβγάδες, το ποσοστό των παιδιών στην Κύπρο που συμμετείχε σε καβγάδες τουλάχιστον τρεις φορές τους τελευταίους 12 μήνες ανέρχεται σε 10,6%. Διεθνώς το ποσοστό αγγίζει το 10%.
Σχεδόν σε όλες τις χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας, τα αγόρια και στις τρεις ηλικιακές ομάδες αναφέρουν υψηλότερα ποσοστά, σε σχέση με τα κορίτσια (14% σε σχέση με 6%). Τα ποσοστά τόσο διεθνώς όσο και στην Κύπρο μειώνονται με την ηλικία.
Αποτελέσματα που δεν μπορούν να αγνοηθούν
Το γεγονός ότι τα ευρήματα της έρευνας καταδεικνύουν περίπου τα ίδια επίπεδα εκφοβισμού και βίας στο σχολείο στις περισσότερες χώρες, δεν μπορεί να αγνοηθεί. Εξ ου και υπάρχει παραδοχή πως αυτά τα αποτελέσματα υποδεικνύουν την ανάγκη χειρισμού όλων των μορφών εκφοβισμού και της βίας ανάμεσα στα παιδιά, τόσο διεθνώς όσο και στην Κύπρο.
Στο κείμενο της έρευνας που έχει διεκπεραιώσει το ΚΕΕΑ σημειώνονται τα ακόλουθα ως συμπεράσματα:
>> Οι παραδοσιακές μορφές βίας που περιλαμβάνουν την πρόκληση εκφοβισμού και τη θυματοποίηση στο σχολείο, καθώς και την εμπλοκή σε καβγάδες παραμένουν σημαντικές προτεραιότητες για τη δημόσια υγεία. Ως εκ τούτου θα πρέπει να παραμείνουν στο επίκεντρο με την εφαρμογή παρεμβάσεων σε επίπεδο σχολείου, οικογένειας και κοινότητας για την πρόληψη και αντιμετώπισή τους. Επιπρόσθετα, η συνεχής συλλογή δεδομένων για την παρακολούθηση των τάσεων ως προς τη βία μεταξύ των εφήβων είναι ουσιώδης, έτσι ώστε να ενημερώνονται αυτές οι προσπάθειες.
>> Η ανησυχητική αύξηση του διαδικτυακού εκφοβισμού ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια, σε ορισμένες ομάδες παιδιών, είναι εμφανής. Παρ’ όλο που δεν είναι ξεκάθαρο εάν ο διαδικτυακός εκφοβισμός αντικαθιστά τον εκφοβισμό στο σχολείο θα πρέπει να αποτελέσει σημαντική κοινωνική προτεραιότητα.
